Ole Brum Kirka

For 13 år sidan fekk eg ein ide. No er det svært vanleg at eg får idear.  Dei fleste endar på på ide-stadiet, men denne ideen fekk eit litt lengre liv før den vart "parkert".

For 13 år sidan var eg, saman med Ingrid, kona mi, pastor i Sykkylven Vineyard. Vi  hadde vore gjennom mange "ups and downs" sidan starten i 1996, og eg  hadde opparbeida mange tankar om den kristne forsamlinga.

Det eg såg i kirkelandskapet og i eigen forståelse av røyndomen, var at det var mykje polarisering og kategorisering. Vi er sånn og dei er sånn.  Og vi er absolutt ikkje sånn som dei og den. Som eit lite og lite kjent kirkesamfunn måtte vi ha noko å svare når folk spurte; kva er Vineyard, kva er spesielt med Vineyard,  kva . . . ?

Eit klassisk eksempel er at vi sa; vi går ikkje til kirke, vi er kirke. Kirke er ikkje ei  bygning, men folk. Du blir ikkje kristen av å gå til kirke, like lite  som du blir hamburger av å gå på McDonalds.

Men etter å ha reflektert over dette ei tid og lest og høyrt mange vinklingar, vart bildet mykje meir nyansert og komplekst. Då fekk eg denne ideen om å skrive ei bok med tittelen "Ole Brum Kirka" og med underttittel/tekst henta frå 4. Mosebok 14:8:

'Om han har si glede i oss,

fører Herren oss inn i dette landet og gjev det til oss,

eit land som fløymer med mjølk og honning.'

Boktittelen er henta frå historia der Petter Sprett spør Ole Brum om han vil ha  mjølk eller honning, og Ole Brum svarar "ja takk!" Denne haldninga er  ofte brukt i negativ forstand, om folk som vil ha både i "pose og sekk", men eg tenkte den i positiv forstand, der ting og tang rett og slett  blir både betre og sunnare, når ein tenker både–og. (Dessutan, i Ole Brum historia står det også vidare; men etter å ha tenkt seg om litt, legg han til for å ikkje virke grådig: «Men det er ikkje så viktig med brødet». Handlar altså ikkje om grådigheit) 

 

Boka kunne like godt ha fått tittelen "Den radikale middelveg", men den var allereie brukt i "The quest for the radical middle" av Bill Jackson (tidlegare Vineyard-pastor).

 

I denne boka skriv Bill Jackson: 

 

Den som er radikal vel enten-eller. 

Den som søkjer middelvegen vel verken-eller. 

Den som går på den radikale middelveg vel både-og. 

 

Eg tok til å skrive boka, ei periode svært entusiastisk, og eg har framleis eit halvferdig manuskript liggande på OneDrive.

 

Her er nokre av overskriftene: 

Framgang og motgang 

Glede og sorg 

Lik og ulik 

Heilag og syndar 

Allereie og ikkje enno 

Kongebarn og tenar 

Guds verk og vårt verk 

Gamalt og nytt 

Forutbestemt og frivillig 

Ordet og Anden 

Open og kritisk 

Nåde og sanning 

Lett og vanskeleg 

Bygning og folk

 

Etter kvart som eg skreiv vart det fleire og fleire både-og, det vart meir og meir omfattande, og så gav eg opp heile prosjektet. 

 

No har åra gått.

 

Eg og Ingrid har blitt katolikkar. Vi har konvertert frå ein slags (Vineyardsk) protestantisk tru og praksis til katolsk tru og praksis. Ein av ingrediensane mine i valet om å konvertere var nettopp dette med både-og, og då tenker eg spesielt (men også andre ting) på utsegnene frå reformasjonen om bibelen åleine og tru åleine.

 

Under reformasjonen vart det definert 5 slike åleine-utsegn. 

 

Sola scriptura - skrifta (bibelen) åleine, Sola fide - trua åleine, Sola gratia - nåde åleine, Solus Christus - Kristus åleine og Soli Deo gloria - Til Guds ære åleine. 

 

Desse "åleine" utsegna var ein reaksjon/protest til den katolske tru og praksis på den tida, og det er alt for omfattande å gå inn i alle desse i denne bloggen; eg vil berre sei litt om dei to første.

 

Sola scriptura. I katolsk tru er det bibelen og tradisjonen, både - og, samlinga av dei inspirerte bibelske  skriftene og korleis innhaldet i desse skriftene og muntlege overleveringar har blitt forstått/tolka opp gjennom tidene. Tolkningar og overleveringar som har tålt tidens tann, også kalla ortodoksi.

 

Sola fide. I katolsk tru er det tru og gjerningar, både - og, der ei levande tru medfører gjerningar, og gjerningar bles liv i trua ved Guds aktive nåde. Gud som verkar i oss. Guds verk og vårt verk. Symbiose der Gud er i førarsetet. 

 

Spesielt sola scriptura har medført mykje rabalder, mange tolkningar, mange splittelsar og konflikter, tusenvis av kirkesamfunn og sekter.

 

Det høyrest kanskje litt arrogant ut, men eg trur eg har funne Ole Brum Kirka, den radikale middelveg som leier meg til eit land som flyt av mjølk og honning. Eg ser sjølvsagt stykkevis og delt som dei fleste andre, men kjenner at eg frydar meg over å vere på det sporet eg er idag. 

 

Og ja, Kirka er folk. Men den er også bygningar, arkitektektur, historie, liturgi, sakrament, kunst, musikk , kirkeklokker, heilage rom, heilage ting og heilage stadar som omfavnar oss med mild og generøs rikdom. Kansje meir enn det også. Kvifor skal vi innsnevre og sortere kirkesamfunn til smale, snevre, blodfattige kategoriar? 

 

Herre, 

før oss inn i landet 

som fløymer med mjølk og honning.

'Om han har si glede i oss, fører Herren oss inn i dette landet og gjev det til oss, eit land som fløymer med mjølk og honning. ' 4. Mosebok 14:8 https://my.bible.com/bible/119/NUM.14.8'Om han har si glede i oss, fører Herren oss inn i dette landet og gjev det til oss, eit land som fløymer med mjølk og honning. ' 4. Mosebok 14:8 https://my.bible.com/bible/119/NUM.14.8'Om han har si glede i oss, fører Herren oss inn i dette landet og gjev det til oss, eit land som fløymer med mjølk og honning. ' 4. Mosebok 14:8 https://my.bible.com/bible/119/NUM.14.8'Om han har si glede i oss, fører Herren oss inn i dette landet og gjev det til oss, eit land som fløymer med mjølk og honning. ' 4. Mosebok 14:8 https://my.bible.com/bible/119/NUM.14.8

Barnet i meg

vaksen

stor og klok

ansvar og plikter

tene pengar og etablere

lage tryggleik og stabilitet

normer og fast grunn

forvalte og forplante

gi mat og oppdra

sette grenser og oppmuntre

inspirere og motivere

følgje opp og korrigere

eg sit i ein stol og ser på sola som går ned i havet

nok ein dag går mot slutten

eg sig djupt nedi putene

ser mot horisonten og drøymer

barn

liten og lur

uansvarleg og søkande

lage bråk og ubalanse

prøve ut og sprenge grenser

ta imot og nyte

distrahere og romstere

lage rare lydar og lukter

sprelle og springe

inn i dei trygge armane

som eit lite barn

- - - 

Dikt - Dag Knardal - Råket i Kristiansund - 3 januar 1996

Undring

Då eg gjekk i barneskulen, 5. eller 6. klasse, sendte læraren min (Vada) meg på høyrsels-test. Bakgrunnen var at når han stilte spørsmål til meg så svara eg ikkje. Dette skjedde så ofte at han fekk mistanke om at eg hadde svekka høyrsel. Vel, testen viste at høyrselen var heilt i orden. 

Det som hadde blitt oppdaga var ein personleg eigenskap som går på at når eg tenker, filosoferer, dagdrøymer, undrar meg, då blir eg døv. Eg veit ikkje om dette er ein fordelaktig eigenskap, men slik er det no. Kona mi, Ingrid, syns etter 43 års ekteskap, at det er like irriterande kvar gong eg ikkje høyrer. Dette til tross for at Ingrid har ei svært høyrbar stemme.

Anyway. Eg tenkte å skrive litt om undring.

Ei vanleg oppfatning (i alle fall blant filosofar) er er å forstå menneskets evne til undring som filosofiens opphav. Arne Næss  (død 2009) skriv for eksempel i boka "Livsfilosofi" at: Filosofien begynner med undring og slutter med undring - dyp undring.

Filosofen Paul Martin Opdal (død 2014) har skrive ein del om undring (og barnets undring). Ifølge han oppstår undring når ein tek eit skritt tilbake og tenker gjennom det som elles verkar sjølvsagt. For å gjere det tydeleg kva han meiner med undring lagar han eit skilje mellom det å vere nysgjerrig og undring. Denne skilnaden har å gjere med å stille daglegdagse, vitskapelige og tekniske spørsmål på den eine sida, og reise eit filosofisk problem/spørsmål på den andre sida. For eksempel når ein spør om kva klokka er, eller kva slags materiale den er laga av, så er det nysgjerrigheit. Men spør du kva tid er, så er det undring som ligg til grunn for spørsmålet.

Ein mann som undrar seg
(teikning: Dag Knardal)

I bibelen er det mykje ein kan undre seg over, og ein treng ikkje vere filosof for å undre seg. Mange underlege ting skjer. I dei fire evangelia står det stadig vekk at disiplane undra seg over det og det. Ikkje minst det Jesus sa og gjorde. Jesus gjorde mange teikn og under som dei undra seg over, dei og alle andre som fekk det med seg.

Gåing på vatten. Stilling av storm. Multiplisering av fisk og brød. Makt over demonar. Blinde som såg og lamme som gjekk. Vekking av døde (Lasarus) og oppstoda frå dei døde (Jesus). Etc.

Kan dette vere sant? Har det klikka for oss? Kva i alle dagar er det som skjer? Nei dette forstår eg ikkje!

Opp gjennom historia er det mange som har undra seg over desse Jesus-historiane og andre ting i bibelen, og denne undringa har ført folk til tru og djupe openberringar om om korleis alt heng saman, ja, rett og slett gitt gode svar på dei aller djupaste eksistensielle spørsmåla; kvar kjem vi frå, kvar(og kven) er vi, kvar skal vi. Og så har det ikkje berre vore undring, men også under opp gjennom tidene. Undera tok ikkje slutt med Jesus. Det skjer teikn, under og mirakel idag, lett tilgjengeleg på nettet for dei som er opne for det, dei som undrar.

Undring har potensiell sprengkraft i seg. For C.S. Lewis (også filosof, mest kjent for Narnia-bøkene) var det ei togreise som skulle til. Han gjekk ombord på toget som ein som ikkje trudde på Gud og Jesus og den kristne trua. I løpet av togreisa sat han og undra seg over dei historiske kjensgjerningane i høve Jesu død og oppstode. Då han gjekk av toget var han ein kristen. Sånn kan det gå når ein undrar seg.

Undring er noko som borna er flinke til. Eller, flinke er vel feil ord, det er nemleg heilt naturleg for born å undre seg. Dei undrar seg over det meste og stiller undrande og nysgjerrige spørsmål. Det er slik dei utviklar seg.

Eg trur vi har noko viktig å lære av borna, og eg har ein mistanke om at Jesus meiner det same.

I Markus evangelium kapittel 10 vers 13 til 16 står det: Dei bar småborn til Jesus for at han skulle røra ved dei, men læresveinane viste dei bort. Då Jesus såg det, vart han sint og sa til dei: «Lat småborna koma til meg og hindra dei ikkje! For Guds rike høyrer slike til. Så tok han dei inn til seg, la hendene på dei og velsigna dei.

Eg trur at å ta imot Guds rike som eit lite barn, handlar om undring, open undring.

Eg trur også at undring (barnesinn) er den beste medisin mot skråsikkerheit. Skråsikkerheit set ein stoppar for det meste, medan undring gjev utvikling og framdrift.

Dette og mangt anna undrar eg meg over og blir døv.